We cancelen erop los. Schijnen er niet geduldiger of genadiger op geworden te zijn. Een misstap en je hangt. Elke foute opmerking wordt opgemerkt. Eén pietluttige, schimmige deal waar je negen miljoen aan overhoudt en het is gedaan. Sywert kan niet meer naar de supermarkt. Dan botsen mensen expres tegen zijn karretje aan. Dat heeft nog wel iets grappigs. Er wordt ook naar hem gespuugd, dat is minder. Maar ja, hoge bomen vangen nu eenmaal veel wind.

Zijn die donderpreken niet passé?

Ongenadig veel wind. Dat hele moraliserende hadden we toch achter ons gelaten? Donderpreken over zonde, schuld en oordeel zijn toch passé? Met een steeds minder dominante kerk was dat wel een keertje klaar toch? Het tegendeel is misschien wel meer waar. In de meeste kerken klinken al lang geen donderpreken meer. En er was altijd ook nog vergeving en genade. Voor een katholieke priester was het zelfs zijn baan om te vergeven. Nee, met een minder dominante kerk zijn we er niet minder veroordelend op geworden. Sterker nog: waar kun je nu terecht voor een tweede kans?

Onze hang om te veroordelen kun je dus nogal hardnekkig noemen. Nu uitgelicht onder de noemer cancel culture. Het oude, bekende verhaal in een nieuw jasje. Een principe zo oud als de mensheid. Het is nu eenmaal makkelijker de splinter in het oog van de ander te zien, dan de balk in je eigen.

De balk en de splinter

Ho eens even, hoor ik je denken. Leuk en aardig met die balk, maar ik heb geen negen miljoen achterovergedrukt. Niet alle boevenstreken zijn hetzelfde. Er zijn hartstikke goede redenen om iemand te cancelen. Dat is natuurlijk zo. Er zijn grenzen. Morele en wettelijke. En als die dan met een korreltje zout worden genomen of aan de laars worden gelapt, is het niet meer dan logisch dat je daar iets van vindt. Je ertegen uitspreekt of er afstand van neemt.
En toch. Al die collectieve morele verontwaardiging heeft iets saais. Iets goedkoops. Kijk ons eens verheven zijn. Natuurlijk zit er een verschil tussen een balk en een splinter. Maar het gaat om het idee dat er zomaar ook iets in jouw en mijn oog zou kunnen zitten. Een balk, een splinter of een vliegje. Maar in ieder geval een blinde vlek.

Durf je bij jezelf te rade te gaan?

Kun je die eens onder de loep nemen? Daar daagt Jezus, de bedenker van de splinter-en-balk-metafoor, je toe uit. Dat doet hij ook in een andere passage. Op een gegeven moment brengen schriftgeleerden, de moraalridders van die tijd, een vrouw naar hem toe. Ze is betrapt terwijl ze vreemdging. Gênant, zouden we nu misschien zeggen. Wel meer dan gênant, zeggen de schriftgeleerden: daarvoor hoor je gestenigd te worden. Cancelen voor gevorderden. Jezus kaatst de bal: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.’ Niemand doet iets. Ze hebben allemaal echt wel eens wat verkloot en dat weten ze donders goed. Eén voor één druipen ze af. Beteuterd misschien. Niet langer als boze massa, maar als individuen die bij zichzelf te rade gaan.

Als ik bij mezelf te rade ga, lijk ik misschien wel meer op Sywert dan ik zou willen. En misschien zit juist daar wel de spanning. Iets van Sywert zit ook in mij. En door hem te cancelen, hoop ik een stukje van mezelf te cancelen. Een stukje weg te stoppen wat ik liever niet zie. De neiging om handig gebruik te maken van de omstandigheden zit ook in mij. Je suis Sywert. Hoog tijd dat ik ook gecanceld word.

Misschien wij allemaal wel. Join the club.