Vergeving: wat roept dat bij je op?

‘Dat is zo’n groot thema, vergeving. Ik moet aan meerdere dingen denken. Soms wordt vergeving bijna gepresenteerd als een soort trucje: je hoort in de kerk dat je je schuldig moet voelen en spijt moet betuigen, dan word je vergeven, en dan is het klaar. Maar volgens mij draait vergeving om iets groters, iets diepers. Vergeving is nooit goedkoop.’

Kun je daar iets meer over vertellen?

‘Voor mij gaat de kern van het evangelie over dat Gods Koninkrijk begonnen is en dat ieder mens wordt uitgenodigd om deel te nemen. In de Bijbelse verhalen wordt dan het beeld van een maaltijd gebruikt. Vergeving draagt daarin bij aan herstel. Herstel van relaties bijvoorbeeld. Vergeving hangt voor mij sterk samen met de relatie tussen mij en de ander. Je kan denk ik niet praten over je spirituele leven met God als je niet op zijn minst nadenkt over de relaties die je met anderen hebt. Dat zie je in de Bijbel ook veel terugkomen.’

“Maar volgens mij draait vergeving om iets groters, iets diepers. Vergeving is nooit goedkoop.”

Heb je daar een voorbeeld van?

‘In Johannes 21 staat één van de mooiste verhalen uit de Bijbel, vind ik. In dat verhaal vindt een ontmoeting plaats tussen Jezus en Petrus. Ze staan bij het strand, Jezus is een visje aan het braden en rondom die maaltijd ontstaat een gesprek. Het gaat daarin niet eens met veel woorden over vergeving, maar het hele gedeelte ademt dat er herstel plaatsvindt voor Petrus.’

Hoe speelt vergeving in jouw eigen leven een rol?

‘Zelf heb ik – gelukkig – nooit meegemaakt dat ik echt iemand voor iets groots moest vergeven. Maar ik zie het wel hier in de buurt veel om me heen. Veel mensen worstelen met zo’n thema als vergeving, omdat veel van hen iets is aangedaan wat ze met zich meedragen en wat hen bijna collectief neerdrukt. Het is dan vaak moeilijk om de ander te vergeven voor de pijn die je is aangedaan.’

Welke boodschap hebben ze dan aan vergeving? Wat vertel je hen?

´Bij vergeving gaat het natuurlijk over iets wat een ander jou heeft aangedaan. Dat heeft pijn gedaan en kan tot gevolg hebben dat mensen hun hele leven in angst leven. Het inzicht dat vergeving niet zozeer een bevrijding is die de schuld van de ander wegneemt, maar ook een bevrijding is van de lasten die je zelf met je meedraagt kan dan helpen. Vaak wordt vergeving geassocieerd met de gedachte dat het daarna weer helemaal oké en goed is. Het helpt dan om te zien dat je bij een proces van vergeving iets van jouw kant kan loslaten. Dat geeft vrijheid, omdat je weigert je leven lang de rol van slachtoffer op je te nemen.’

Wat maakt denk je dat het zo lastig is om te vergeven?

‘Goeie vraag. Soms voelt vergeving misschien alsof je daarmee de ander gelijk heeft in wat hij jou heeft aangedaan. Ik denk dat vergeving altijd onderdeel is van verzoening: verzoening tussen God en mensen, en tussen mensen onderling. Dat is het grote perspectief. Dat er echte vrede is, of met een ander woord ‘Shalom’.

“Vergeving is niet zozeer een bevrijding is die de schuld van de ander wegneemt, maar ook een bevrijding van de lasten die je zelf met je meedraagt.”

Heb je daar een voorbeeld van uit deze buurt?

‘Het mooiste voorbeeld is denk ik van zo’n 1,5 jaar geleden. Er was een vrouw hier in Hebron, Daniëlle, veel gepest in haar leven. Op een inloopochtend ontstond een gesprek met mensen die elkaar nog niet kenden. Daniëlle vertelde die ochtend dat ze gepest was. Toen waren er een aantal andere mensen die de ontboezeming deden dat zij vroeger altijd de pesters waren geweest. Het waren allemaal volwassen mensen, maar iedereen voelde dat gevoel dat bij die rol hoorde weer even terugkomen. Daarin was het even alsof ze elkaar vergaven voor die pijn. Dat was een moment waarop ik dacht: hier vindt volgens mij verzoening plaats. Dat gaat dan verder dan de vergeving van een specifieke daad. Het gaat over herstel van je zelfbeeld en de verhouding tot de ander.’

‘Een ander voorbeeld waar ik aan moet denken is het klimaatprobleem. Wat me door de jaren heen steeds meer is opgevallen, is dat er in de situatie rondom klimaatverandering een ontzettend nauwe link zit naar de religieuze taal. Rondom klimaatschuld en klimaatschaamte ontbreekt een ding; dat is vergeving. Als vergeving ontbreekt in zo’n narratief voelen we ons eigenlijk collectief depressief. De daadwerkelijke gevolgen drukken dan op ons. In het taalveld van klimaatverandering zouden we elkaar daarin wel wat meer mogen vergeven: misschien omdat we in dat verhaal allemaal zoeken naar hoe we het moeten doen. Het is dan niet zo dat het probleem daarna weg is. Desmond Tutu vergeleek vergeving met de deur openzetten en daardoor frisse lucht binnenlaten. Er ontstaat ruimte. De slachtoffers en de daders veranderen van rol, er ontstaat gelijkwaardigheid van mens tot mens.’

Lukt het je ook om die deur voor jezelf open te zetten? Kan je jezelf vergeven?

Jurjen denkt na. Dan, na een stilte: ‘Ik denk dat dat uiteindelijk voor mij misschien wel het moeilijkste is wat er bestaat. Misschien is dat ook wat me zo raakt in die ontmoeting tussen Jezus en Petrus in Johannes 21. Daarin vraagt Jezus tot drie keer toe: ‘Petrus, houd je van me?’ Dat gaat volgens mij over dat Jezus Petrus helpt om zichzelf te vergeven. In de Bijbel wordt vergeving vaak neergezet in het beeld van de Vader die altijd met open armen wacht tot de zoon thuiskomt. Maar het moeilijkste is dat die zoon uiteindelijk leert om zich weer als zoon te zien. Het gaat er dus ook om dat je jezelf recht in de ogen aan kunt kijken. Dan zie je dingen die je niet wilt zien. En door vergeving kan je dan toch zeggen: ik ben geliefd. Maar dat is ontzettend moeilijk: wie worstelt daar niet mee? Ik denk dat je dat leert te omarmen in relaties met anderen. Als je ziet dat mensen die je door en door kennen niet bij je weggaan maar je alsnog liefhebben, zie je daar iets van die genade in terug. Dat is volgens mij de enige manier om ook jezelf te kunnen vergeven.’

“Vergeving, dat is het mooiste wat er is. Dat geeft zoveel vrijheid, daar kan ik niet om heen.”

Stel dat iemand dit interview leest en voelt: volgens mij moet ik met dit thema aan de slag. Heb je dan een suggestie voor een eerste stap?

‘Het uitspreken van vergeving is vaak de allerlaatste stap in het proces. Dat proces moet je zorgvuldig doorlopen en gaat over eerlijk erkennen wat er gebeurd is. Het eerste wat je zou kunnen doen is proberen voor iemand te bidden. Daarmee haal je iemand uit de categorie van de dader, want die ander is ook mens. Dat doe je zonder dat je daarmee ontkent wat er gebeurd is. Die erkenning blijft bestaan, ook al beweeg je richting vergeving. Langzamerhand kan je proberen te benoemen wat er oké is aan die persoon. Het gaat er denk ik telkens om dat je je beweegt richting herstel: niet alleen voor de ander maar vooral ook van jou, richting vrijheid. Het helpt daarin om vormen of rituelen te ontwikkelen waarin je dat oefent. Dat proberen we bij Hebron bijvoorbeeld gestalte te geven door onze avond die ‘Alles in de soep’ heet. Daarbij kunnen mensen hun eerlijk verhaal rondom verlies en hoop delen. Vergeving speelt daarin ook vaak een belangrijke rol.’

De waarde van vergeving wordt na ons gesprek gelijk bevestigd als Jurjen me een rondleiding geeft door de Hebronkerk. In de tuin ontmoet ik de vrouw over wie Jurjen net vertelde. Terwijl ze bezig is met het bouwen van een altaar voor in de kapel vertelt ze hoe ze zelf de kracht van vergeving in haar leven heeft. Vol oprechtheid bevestigt ze: ‘Vergeving, dat is het mooiste wat er is. Dat geeft zoveel vrijheid, daar kan ik niet om heen.’

Benieuwd naar de activiteiten in de Hebronkerk? Elke zondag om 12 uur ben je van harte welkom om eens langs te komen tijdens de wekelijkse viering.