Alles verandert altijd. De kerken van Amsterdam kunnen erover meepraten. We struinden de stad af en brachten kerken in beeld, van hun bouwjaar tot hun allernieuwste bestemming. We nemen een kijkje in de Westerkerk.
WESTERKERK VOOR DE PROTESTANTSE EREDIENST
‘In alle windrichtingen van Amsterdam moest op last van het 17e-eeuwse stadsbestuur een kerk komen voor de protestantse eredienst’, zegt missionair vicaris Cristina Pumplun. ‘Zo kwam er de Ooster-, Zuider-, Noorder- en Westerkerk. Architect van de Westerkerk is Hendrick de Keyser. Na zijn overlijden in 1621 is onder leiding van zijn zoon de kerk gebouwd. In 1631 werd met Pinksteren de eerste dienst gehouden.
Grote restauraties waren er tussen 1985-1992 en 2011-2023, beide van binnen en buiten. Ze zijn bekostigd door gemeenteleden, subsidies, donaties en legaten. Het beroemde Duyschotorgel heeft in de loop van haar 350-jarige geschiedenis verschillende restauraties
ondergaan, de laatste in 2019.
Op zondagen zijn er momenteel tussen de 150 en 200 bezoekers en met feestdagen zoals Pasen, Kerstmis en Pinksteren tussen de 350 en 500 mensen. We hebben ook een grote ‘streamgemeente’: zo’n 1200 mensen per dienst kijken via YouTube en Kerkdienstgemist.’
ANNE FRANK
Er is ook een connectie tussen de Westerkerk en Anne Frank. Predikant Herman Koetsveld van de Westerkerk vertelt: ‘Als het donker was, mocht ze door een zolderluikje kijken en dan zag ze een stukje van de toren. Ze moest aanvankelijk erg wennen aan de klokken. Maar toen in 1943 op last van de Duitsers de klokken werden stilgelegd, toen miste Anne ze vreselijk. Het betekende voor haar contact met de buitenwereld.’
REMBRANDT, HET BURGEMEESTERSPOORTJE
EN HET DUYSCHOTORGEL
De kerk kent een aantal bijzonderheden. Schilder Rembrandt van Rijn is begraven in een huurgraf in de Westerkerk. Het begraafregister vermeldt zijn begrafenis, maar daarbij wordt niet vermeld waar hij precies ligt. Op een gedenkplaat aan de muur staat: Hier ligt begraven Rembrandt Harmensz van Ryn Geb: 15 juli 1606 Gest: 4 oct. 1669.
Rembrandt had eerst een koopgraf in de Oude Kerk, maar na zijn verarming werd dat graf verkocht. Bij zijn overlijden was het gebruikelijk om de overledenen te begraven in de dichtstbijzijnde kerk en dat was de Westerkerk. Overigens is het logo van de Westerkerk een tekening van Rembrandt. Bijzonder is ook het burgemeesterspoortje, de speciale ingang voor de burgemeester aan de Westermarkt. Via die kleine deur in de kerk was hij snel bij zijn speciale zitplaats in een herenbank. In het halletje zit een grote drinkbak voor zijn paard, die nog in oude staat is.
Het Duyschotorgel heeft een prachtige klank. Het orgel is breed inzetbaar voor muziek van 1500 tot nu. De orgelluiken, beschilderd door Gerard de Lairesse, zijn prachtig: onder meer is de dansende koning David afgebeeld en veel muziekinstrumenten.
GEEN EISEN EN VERWACHTINGSPATRONEN
Herman: ‘De manier waarop de dienst is vormgegeven is door en door protestants. De inhoud van de diensten is ruimzinnig. Bijbelverhalen en actualiteit zijn ten nauwste op elkaar betrokken.’
De Westerkerk was oorspronkelijk hervormd en behoort sinds 2005 tot de Protestantse Kerk Amsterdam. Herman: ‘Je ontmoet elkaar omdat je betrokken bent op Christus op jouw manier. We stellen geen eisen en leggen vanuit de kerk geen verwachtingspatronen op, zoals dat je hier elke zondag komt. De Westerkerk heeft een kerngemeente met een grote groep mensen daaromheen.
De helft komt overigens niet uit de stad. Mensen komen hier om geestelijk hun hart op te halen.’
VEEL JONGE MENSEN
Herman: ‘De Westerkerk heeft een studentenwerker. In de kerk worden Studentenmaaltijden gehouden: de ambiance en een conversatie voeren over een gespreksonderwerp stellen de studenten zeer op prijs. Ook voert de studentenwerker pastorale gesprekken met de studenten. Afgelopen voorjaar is er een offlineavond gehouden voor verstilling en verbinding met elkaar. De deelnemers konden stil worden, maar ook lezen, tekenen of schilderen. Zo’n 250 jonge mensen kwamen erop af om even zonder hun telefoon te zijn. Van deze avond is een Instagramfilmpje gemaakt, dat meer dan één miljoen keer is bekeken. De offlineavond wordt vervolgd!’
WARME CHOCOLADEMELK MET KERST
Er is altijd veel te doen in de Westerkerk. In de adventstijd vinden Braambosgebeden plaats, en het jaarlijkse Festival of Lessons and Carols. Cristina: ‘Met kerstavond is er veel toeloop. Er is plaats voor 1200 mensen. De bezoekers staan buiten in de rij te wachten tot ze naar binnen mogen. Er klinkt carillonmuziek vanuit de toren en we delen warme chocolademelk uit. In de kerk branden alle kaarsen in de kroonluchters. De Westercantorij zingt kerstliederen. Een trompet klinkt en zelfs een midwinterhoorn!’ Op tweede kerstdag afgelopen jaar werden delen uit het Weihnachtsoratorium van J.S. Bach en één van zijn andere kerstcantates uitgevoerd in een cantatedienst. Orgelmuziek en specifiek muziek van Bach is heel belangrijk in de Westerkerk. Acht keer per jaar worden (Bach) cantatediensten gehouden.
Van maart tot en met december is er iedere woensdag om 13.00 uur een lunchconcert met orgelmuziek. De kerk is open van maandag tot en met vrijdag (in de lente en zomer ook op zaterdag) tussen 11.00 en 15.00 uur. Er zijn 150.000 bezoekers per jaar.
ADAM
Dit artikel verscheen in onze vierde en laatste editie van het magazine ADAM in december 2024. Een tijdschift voor religie, zingeving en spiritualiteit in Amsterdam. Maandelijks meer weten over de kerk in Amsterdam? Abonneer je op de digitale nieuwsbrief Op de Hoogte!
