Laat het van twee kanten komen
Han Dijk neemt op 1 september afscheid als predikant van Geuzenveld-Slotermeer, een deel van de stad dat hij flink heeft zien veranderen. Niet alleen de
bevolkingssamenstelling, ook het kerkelijk leven. Hij begon in 1994 in kerkgebouw De Hoeksteen. Die kerk kreeg een andere naam toen een van de andere
wijkkerken moest sluiten, de Sionskerk. De gemeenteleden van deze kerk en die van De Hoeksteen gingen samen verder onder de naam De Ontmoeting.
Nu verkoopt de Protestantse Kerk Amsterdam De Ontmoeting, want de gemeenschap is te klein geworden voor een eigen kerkgebouw. ‘Dat is niet gemakkelijk’, zegt Han Dijk. ‘De leden zullen elkaar blijven zien bij activiteiten, zij worden niet “opgeheven”, maar ze zullen voor de kerkdienst op zondag verder weg moeten, naar de kerk in Slotervaart. Ik vind het moeilijk om afscheid te nemen van de mensen. Ik heb velen van hen steeds beter leren kennen. Als
ik alleen al denk aan de begrafenissen die we samen in De Ontmoeting hebben meegemaakt; het is moeilijk om zo’n gemeenschap dan los te laten. Ik
begrijp ook hoe moeilijk het voor hen is om het gebouw los te laten.’ Niet alleen de kerk, ook de buurt veranderde in rap tempo. Zo’n 50% van de bewoners is
nu van Turkse en Marokkaanse komaf. Daar zijn veel jonge gezinnen bij. De Sionskerk werd een islamitisch centrum. Een kerk die al eerder sloot, werd een moskee. De kerkgangers hadden er destijds geen problemen mee. Ze vonden het belangrijk dat het gebouw een gebedsruimte bleef. Han Dijk neemt afscheid als predikant van Geuzenveld-Slotermeer
Laat het van twee kanten komen
Bij zijn komst naar Geuzenveld-Slotermeer maakte Han Dijk kennis met Stimulans. Een werkgroep van de plaatselijke Raad van Kerken, die oecumenisch vormingswerk organiseerde, onder andere rouwgroepen en een Bijbels Leerhuis. Maar buurtgenoten van buiten de kerken hierbij betrekken bleek lastig. Daarvoor moest samengewerkt worden met andere organisaties. Zo ontstond het kerk-in-de-buurtwerk onder de paraplu van een subwerkgroep van Stimulans ‘Samen in de buurt’. Die buurt was toen sterk verdeeld. Een flink aantal van de oorspronkelijke bewoners voelde zich minder thuis. In 1994 ging 25% van de stemmen naar de rechtse Centrumpartij. Samen met buurtopbouwwerker Mehmet Arslan bedacht Han Dijk toen het platform Laat het van twee kanten komen, dat nog steeds allerlei vormen van overleg organiseert om de verschillende cultuur- en bevolkingsgroepen uit de wijk met elkaar in gesprek te brengen. Laagdrempelig, met een losse organisatievorm. Er schuiven iedere keer weer andere groepen aan. Financieel ondersteund door het stadsdeel.
Participatiesamenleving?
‘In het begin ging het gesprek vooral om antiracisme’, zegt Han Dijk. ‘Doel was om bij te dragen aan meer samenhang in de buurt. Na verloop van tijd ebden
de anti-sentimenten tegen migranten weg. De focus verschoof. Ik ging mij vooral bezig houden met armoedebestrijding en de strijd tegen de afbraak van de zorgsamenleving. Ik vind het belangrijk om deze ontwikkeling kritisch te volgen. De bezuinigingen op de verzorgingsstaat en de introductie van de
participatiesamenleving hebben allemaal impact op de wijk. Het mooie van Laat het van twee kanten komen was dat allerlei organisaties uit de buurt, die
elkaar voorheen niet spraken, mee gingen doen. Stichting Eigenwijks, Stichting Vooruit, Bewonersplatform Slotermeer, de Vrijwilligerscentrale Amsterdam.’ De verslagen van de bijeenkomsten van de afgelopen vijf jaar over de afbraak van de verzorgingsstaat zijn door Han Dijk gebundeld in een paper met als titel Onder constructie… de maatschappij. ‘Maar dit was maar een van de onderwerpen waarmee Laat het van twee kanten komen zich bezighield’, zegt hij. Het is de bedoeling dat ook na zijn vertrek het platform doorgaat met het maken van scherpe analyses over de veranderingen en behoeften van de buurt.
Neoliberale politiek
Han Dijk heeft zich altijd aangetrokken gevoeld tot het kritisch volgen van de samenleving. In zijn studietijd was hij twee jaar secretaris van ‘Christenen voor het socialisme’. Een bevlogen groep mensen, die zich inzette voor recht en vrede, tegen armoede en onderdrukking. ‘Die tijd was voor mij belangrijk om scherper voor ogen te krijgen waar het in de maatschappij om gaat. Ik ontdekte dat de neoliberale politiek van de afgelopen decennia zoveel schade aanrichtte wereldwijd. De Accra verklaring uit 2004 van de Wereldbond van reformatorische kerken (WARC) over de gevaren van het neoliberale denken had veel serieuzer genomen moeten worden’, zegt hij. In die verklaring spraken kerken wereldwijd hun zorgen uit over de gevolgen van de economische globalisering
en het neoliberale systeem dat daarmee verbonden is, waarin de mens niet veel meer is dan een consument. Met de verklaring zeiden de kerken dat zij niet lijdzaam wilden toezien hoe de schepping ten onder dreigt te gaan en hoe miljoenen mensen, vooral in het zuiden, tot de kanslozen gerekend moeten worden. (…) Dit komt door de macht van multinationals, grote financiële instellingen als de Wereldbank en het Westen, die handelsbarrières instandhouden. Dat schreef Bas Plaisier, destijds scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland, over Accra.
Marktwerking
‘We zijn nu bijna vijftien jaar verder, maar de analyse van toen is nog steeds hoogst actueel’, zegt Han Dijk. ‘Al in de tachtiger jaren zijn de opeenvolgende
regeringen begonnen met het aanpakken van de verzorgingsstaat en het introduceren van de marktwerking in publieke sectoren, uiteindelijk ook in de zorg. Die bezuinigingen zouden worden opgevangen door de participatiesamenleving. Mensen zouden hierbij een eigen keuze hebben, maar in de praktijk is dat niet het geval. Ze zijn verklaard tot zelfstandige consumenten van stukjes gezondheidszorg, die steeds meer zijn overgeleverd aan de markt.’
Omzien
Wat wil Han Dijk de kerk in Amsterdam meegeven bij zijn vertrek?
- Blijf als kerk maatschappijkritisch, scherp je analyses steeds opnieuw.
- Ga door met het vluchtelingenwerk van de Raad van Kerken Amsterdam en de opvang van mensen zonder papieren in het Wereldhuis
- Blijf naar de mensen omzien van wie, zoals nu in Geuzenveld-Slotermeer, de kerk gesloten wordt.
Kerk in Mokum – september 2018
Tekst: Hanna van Dorssen Foto: Marloes van Doorn
